Klik
hier voor een kaart van het Romeinse rijk (Romani Imperii
imago, Antwerpen: Plantijn, 1579).
Marcus Julius Gessius Alexianus wordt op 1 oktober 208 n. Chr. te Caesarea in Phoenicië geboren als zoon van Gessius Marcianus and Julia Avita Mamaea, dochter van Julia Maesa. Net als zijn neef en voorganger keizer Elagabalus was Alexianus hogepriester van de Syrische zonnegod El Gabal. In 221 wordt hij door Elagabalus (onder druk van zijn machtige grootmoeder Julia Maesa en de moeder van Alexanius, Julia Mamaea) geadopteerd en benoemd tot Caesar (troonopvolger). Vanaf dat moment draagt hij de naam "Marcus Aurelius Severus Alexander".
Elagabalus krijgt echter al gauw spijt van zijn
beslissing om Alexander Severus te benoemden tot zijn opvolger.
Misschien vermoedt hij (niet geheel onterecht) dat Alexander een grote
bedreiging voor zijn leven vormt of is hij jaloers op de populariteit
van zijn neef. In elk geval besluit Elagablus om Alexander Severus uit
de weg te laten ruimen. Alexander staat echter onder de bescherming van
de rijke en machtige Julia Maesa. De aanslag op zijn leven mislukt en
Julia Maesa, die het inmiddels helemaal gehad heeft met uitspattingen
van Elagabalus, koopt de Praetoriaanse garde om om Elagabalus en zijn
moeder Julia Soaemias te vermoorden. Beiden worden op 11 maart 222
doodgestoken en onthoofd en Alexander Severus bestijgt zonder verdere
problemen de troon. Hij is dan 13 jaar oud en daarmee de jongste keizer
uit de geschiedenis van Rome. .
Julia Maesa, die als regentes voor haar kleinzoon regeert, houdt de
touwtjes echter stevig in handen totdat ze in 223 of 224 na Chr.
overlijdt. Dan wordt de macht overgenomen door Julia Mamaea, de moeder
van de jonge keizer. Julia Mamaea voert een gematigd bewind waarbij ze
geadviseerd wordt door een keizerlijke raad bestaande uit zestien
voorname senatoren. Het is Julia Mamaea die ervoor zorgt dat de
"zwarte steen" van Elagabalus teruggestuurd wordt naar Syrië
en dat zijn Elagaballium gewijd wordt aan de Romeinse god
Jupiter.Verder past ze wetten aan, verlaagt ze de belastingdruk en zorgt
ze ervoor dat openbare gebouwen en voorzieningen worden gerenoveerd. Ze
zorgt ook voor een goede relatie met de senaat die voor het eerst sinds
lange tijd weer met respect wordt behandeld door de keizer en zijn
hofhouding.
Ondanks haar zachte hand van regeren, wordt ze meteen in het begin al geconfronteerd met grote problemen. De Romeinen hebben moeite met een vrouw aan het roer en doordat Julia Mamaea minder krachtig optreedt dan Julia Maesa, ontstaan er al snel opstanden onder de Praetoriaanse garde. Er is op een gegeven moment zelfs sprake van gevechten tussen gardisten en burgers in de straten van Rome. Waarschijnlijk in reactie hierop, worden de commandanten Julius Flavianus en Gemininius Chrestus geëxecuteerd. Die executies resulteren eind 223 begin 224 in een grootscheepse muiterij van de Praetorisaanse garde. De muiters worden aangevoerd door Marcus Aurelius Epagathus. Het belangrijkste slachtoffer van de opstand is de Praetoriaanse prefect Domitius Ulpianus, schrijver, jurist en rechterhand van Julia Mamaea. Hoewel hij haar belangrijkste adviseur gedood heeft, wordt Julia Mamaea gedwongen om Epagathus publiekelijk te bedanken voor zijn daad en hem te belonen met een post als gouverneur van Egypte. Als wraak voor deze vernedering zullen Julia Mamaea en Alexander Severus hem later laten vermoorden.
In 225 arrangeert Julia Mamaea een huwelijk voor haar zoon met Sallustia Orbiana, dochter van Seius Sallustius Macrinus uit een voornaam Romeins geslacht. Orbiana wordt bij haar huwelijk benoemd tot Augusta (keizerin), haar vader mogelijk (dit is niet zeker) tot Caesar (troonopvolger). In 227 wordt Seius Sallustius Macrinus om onduidelijke redenen geëxecuteerd. Misschien omdat hij, naar de zin van Mamaea, teveel macht naar zich toe trok of misschien omdat hij samenspande met de praetorianen. Orbiana wordt verbannen naar Afrika. Na deze episode besluit Mamaea om geen mogelijke rivalen meer toe te laten tot de hofhouding.
Intussen vindt er in het buurrijk van de Parthen (Perzië) een belangrijke en gevaarlijke verandering plaats. De Sassaniden nemen onder Ardashir (Artaxerxes) de macht over van de Parthen. Hiermee wordt de oosterbuur een bedreiging van belang. In 230 veroveren ze Mesopotamië van waaruit Syrië en andere provincies bedreigd worden. Aanvankelijk proberen Julia Mamaea en Alexander te onderhandelen over vrede maar als dit zonder resultaat blijft, vertrekken ze in 231 aan het hoofd van een grote legermacht naar het Midden Oosten. Daar proberen ze opnieuw te onderhandelen maar Ardashir laat hun weten dat hij wil dat de Romeinen zich terugtrekken uit het oosten. Alexander en Mamaea hebben ondertussen de grootst moeite om het leger onder controle te houden. Muiterij en opstanden zijn aan de orde van de dag. Uiteindelijk kiezen ze voor een drievoudige aanval. De noordelijke invasie is een redelijk succes en verdrijft de Sassaniden uit Armenië. De centrale invasie (via Palmyra naar Hatra), die geleid wordt door Alexander, boekt weinig resultaat. De zuidelijke invasie wordt een groot fiasco, deze troepen worden bij de Eufraat volledig uitgemoord. Hoewel de verliezen enorm zijn, is het doel wel bereikt: de Sassaniden zijn verdreven uit Mesopotamië en Alexander en zijn moeder keren in 233 in triomf naar Rome terug. De militairen zijn echter niet bijzonder onder de indruk van deze "overwinning".
Terug in Rome doen zich al snel nieuwe problemen voor. De Alemannen zijn in opstand gekomen en Alexander en zijn moeder vertrekken naar Moguntiacum (Mainz). Daar wordt een groot offensief voorbereid waarvoor een brug over de Rijn wordt gebouwd. Alexander geeft er echter de voorkeur aan om vrede te sluiten door de vijand om te kopen. Het leger is hierover dermate verantwaardigd dat ze in maart 235 aan het muiten slaan en Alexander en zijn moeder vermoorden. Alexander is dan 26 jaar oud. Zijn stoffelijke resten worden teruggebracht naar Rome waar ze in een tombe te rusten worden gelegd. Hij wordt in 238 door de senaat vergoddelijkt. Alexander wordt opgevolgd door de eerste van de soldatenkeizers, Maximinus I "Thrax". Hiermee komt er een einde aan de Severische dynastie.
Bronnen: